پارگی رباط صلیبی و آسیب به رباط ورزشکاران

یکی از شایع‌ترین آسیب‌های زانو، پارگی رباط صلیبی است. آسیب‌های رباط صلیبی معمولا به علت فعالیت بدنی شدید اتفاق می‌افتند و از این رو یک آسیب ورزشی محسوب می‌شوند. ورزشکارانی که در رشته‌های ورزشی فوتبال، والیبال، بسکتبال و … مشغول فعالیت هستند، بیشتر از بقیه در معرض این آسیب‌ها قرار می‌گیرند. آسیب‌های شدید در این ناحیه، منجر به پارگی رباط صلیبی و التهاب شدید در ناحیه زانو می‌شوند.

جراح زانو بستگی به شرایط و میزان آسیب‌ دیدگی بیمار به درمان او می‌پردازد. در صورت نیاز از روش‌های جراحی برای بازگرداندن عملکرد رباط صلیبی استفاده می‌شود. در این مقاله به پارگی رباط صلیبی، اهمیت و روش‌های درمان آن پرداخته‌ایم.

آناتومی رباط صلیبی زانو

رباط‌ها گروهی از بافت‌های همبند هستند که مانند طناب دور یک مفصل قرار دارند و علاوه بر محافظت از مفصل، حرکات آن را کنترل می‌کنند. علی رغم اینکه رباط‌ها در برابر کشش بسیار مقاوم هستند، آسیب‌ها شدید ممکن است منجر به پارگی آن‌ها شود.

در زانو چهار رباط اصلی قرار دارد که در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و موجب ثابت ماندن مفصل زانو می‌شوند. رباط‌های زانو استخوان ران را به استخوان ساق پا وصل می‌کنند، این رباط ها عبارتند از:

رباط صلیبی قدامی (ACL): رباط صلیبی قدامی در مرکز زانو واقع شده است و چرخش و حرکت به جلو استخوان ساق پا را کنترل می‌کند.
رباط صلیبی خلفی (PCL): این رباط که در مرکز زانو واقع شده است و حرکت به عقب استخوان ساق پا را کنترل می‌کند.
رباط طرفی داخلی (MCL): این رباط باعث ثبات قسمت داخلی زانو می‌شود.
رباط طرفی جانبی (LCL): این رباط باعث ثبات قسمت خارجی زانو می‌شود.

پارگی رباط صلیبی

رباط صلیبی قدامی یا جلویی از مهم ترین رباط‌های موجود در محل مفصل زانو است و نقش اساسی در سلامتی و ثبات این مفصل را ایفا می‌کند. این رباط از جمله رباط‌هایی است که به هنگام فعالیت‌های شدید آسیب می‌بیند. آسیب دیدیگی رباط، بی ثباتی زانو را در پی دارد.
این آسیب‌‌ها معمولا موجب پارگی رباط صلیبی می‌شوند و یکی از شدیدترین آسیب‌های احتمالی‌ست که ممکن است به زانو وارد ‌شود، زیرا صدمه به این رباط، باعث اسیب به سایر ساختار‌های زانو نیز می‌شود. پارگی رباط صلیبی زانو، دامنه حرکتی مفصل را مختل می‌کند و فرد در انجام یک سری از فعالیت‌های حرکتی چون چرخاندن پا ناتوان می‌شود.
هنگامی رباط صلیبی جلویی پاره می‌شود که در اثر ضربه، انتهای فوقانی درشت نی نسبت به ران به سمت جلو رانده شود یا زانو شدیداً به سمت عقب حرکت کند.

درجات مختلف آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو

به طور کلی شدت و درجات آسیب رباط صلیبی قدامی به شرح زیر است:

• درجه 1: در این سطح از کشیدگی رباط صلیبی صدمه خفیفی می‌بیند، ولی همچنان می‌تواند به ثبات مفصل زانو کمک کند.
• درجه 2: این سطح آسیب منجر به پارگی رباط صلیبی به میزان جزئی می‌شود،با خونریزی همراه است و تا حدی باعث بی ثباتی و سستی مفصل می‌شود.
• درجه 3: شدیدترین نوع آسیب است که پارگی رباط صلیبی به صورت کامل را در پی دارد. در صورت پارگی کامل رباط صلیبی قدامی، مفصل زانو ناپایدار و سست می‌شود و خونریزی اتفاق می‌افتد.

شایع‌ترین دلایل آسیب و پارگی رباط صلیبی

شایع‌ترین دلایلی که ممکن است منجر به آسیب به رباط صلیبی شوند،عبارتند از:
• پیچ خوردگی زانو
• کشیدگی بیش از حد زانو
• وارد شدن ضربه و صدمه به زانو
• پرش و فرود آمدن روی زانوی خمیده
• تغییر ناگهانی وزن از یک پا روی پای دیگر
• تغییر جهت ناگهانی مسیر
• توقف ناگهانی حین حرکت

چگونه از آسیب و پارگی رباط صلیبی پیشگیری کنیم؟

ورزشکاران به علت فعالیت بدنی شدیدی که دارند، بیشتر از سایر افراد در معرض آسیب های ورزشی و پارگی رباط صلیبی هستند. از این رو مربی‌های ورزشی و فیزیوتراپ‌ها تمرینات و دستورالعمل‌هایی را به این افراد می‌دهند، تا از بروز این آسیب‌ها تا حد زیادی پیشگیری کنند.

علائم آسیب و پارگی رباط صلیبی

هنگام آسیب و پارگی رباط صلیبی، علائمی در فرد بروز می‌کند که بیمار در صورت مشاهده آن باید فورا به ارتوپد مراجعه کند. این علائم به شرح زیرند:
• التهاب و تورم طی 24 ساعت
• ناتوانی در خم کردن زانوها
• کبودی در ناحیه زانو
• تحریک پذیری و حرکت دشوار زانو
• شل شدن و عدم تعادل زانو
• بیمار احساس شل شدن و عدم تعادل در زانو را احساس می کند.
• بیمار احساس می کند که هر لحظه ممکن است در زانو لغزش پیش بیاید و از جای خود خارج شود.

درمان پارگی رباط صلیبی

دکتر ارتوپد با توجه به میزان و شدت پارگی رباط صلیبی، شرایط فیزیکی و جسمانی بیمار و سطح فعالیت شخص روش درمانی را تعیین می‌کند. برخی از این روش‌های درمان به شرح زیرند:

• مصرف داروهای ضد التهاب برای کاهش درد و تورم
• استراحت دادن به زانو
• قرار دادن کمپرسور یخ بر روی محل آسیب دیده
• بستن زانو با باندهای فشاری یا استفاده از زانوبند
• استفاده از عصا برای کاهش وزن روی زانوها
• فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف زانو
• عمل جراحی پارگی رباط صلیبی
• اوزون تراپی
• تزریق پی آر پی

جراحی پارگی رباط صلیبی چگونه انجام می‌شود؟

اگر پارگی رباط صلیبی شدید باشد و آسیب درجه 3 به زانو فرد وارد شده باشد، فرد ناچار به عمل جراحی رباط صلیبی است. نحوه جراحی فرد معمولا به صورت آرتروسکوپی است و عمل پارگی رباط صلیبی به دو روش بازسازی داخل مفصلی و یا خارج مفصلی انجام می‌شود.

مراحل جراحی به شرح زیرند:
1. ابتدا به کمک آرتروسکوپ و با کمک برش‌های کوچک، وضعیت مفصل زانو و رباط صلیبی بررسی می‌شود.
2. رباط صلیبی آسیب دیده برداشته می‌شود.
3. جراح از بافت‌هایی مشابه بافت رباط برای جایگزینی استفاده می‌کند. برای مثال تاندون از نظر ساختار و عملکرد بسیار شبیه به رباط عمل می‌کند و جراح می‌تواند قطعه‌ای از تاندون را جایگزین رباط آسیب دیده کند.
4. از طریق سوراخ های ایجاد شده در استخوان ران و انتهای درشت نی: بافت مورد نظر توسط ابزارهای لازم مانند پیچ و مهره در محل قرار می‌گیرد.
5. سپس حفره های ایجاد شده بخیه می‌شوند

دوره نقاهت بیمار چقدر است؟

در صورتی که جراحی پارگی رباط صلیبی به صورت آرتروسکوپی انجام شده باشد، بیمار فقط یک روز را در بیمارستان بستری می‌ماند. در غیر این صورت ممکن است چند روز طول بکشد.
رشد رباط جدید فرآیندی زمان‌بر است. حدود سه تا چهار ماه طول می‌کشد تا فرد بتواند فعالیت‌های ورزشی خود را آغاز کند و مدت یک سال یا بیشتر طول می‌کشد تا ورزشکاران به میادین حرفه‌ای بازگردند. لازم به ذکر است که برای بازگشت به ورزش حرفه‌ای و سنگین باید حتما مراقبت‌های پس از عمل را جدی بگیرند.

مراقبت‌های پس از عمل جراحی

مراقبت‌های پس از عمل باعث می‌شوند که دوره نقاهت بیمار سریع‌تر طی شوند. این مراقبت‌ها عبارتند از:

• ضدعفونی کردن و تمیز نگه داشتن محل جراحی
• عدم تماس محل جراحی با رطوبت هنگام استحمام
• مصرف به موقع داروهای تجویز شده توسط پزشک
• انجام نرمش‌های توصیه شده توسط پزشک
• شرکتدر جلسات فیزیوتراپی
• گرفتن تایید پزشک برای استفاده از پله، رانندگی و انجام فعالیت‌های شدید ورزشی
• استفاده از عصا و واکر در چهار هفته اول
• استفاده از زانوبند
• خودداری از وارد کردن هرگونه فشار به زانو
• استفاده از کمپرس یخ تا چند روز پس از عمل (در صورت تجویز پزشک)
• استراحت و تغذیه مناسب

جمع بندی

به علت اهمیتی که رباط صلیبی زانو در عملکرد زانو دارد، در صورت بروز هرگونه آسیبی باید حتما به پزشک ارتوپد مراجعه شود. پارگی رباط صلیبی که یکی از شدیدترین اسیب‌های وارد شده به زانو است، در صورتی که درمان نشود به سایر ساختارهای زانو نیز آسیب می‌زند.
عمل جراحی پارگی رباط صلیبی یکی از کم‌ خطرترین و موفق‌ترین عمل‌هاست، خصوصا اگر به روش آرتروسکوپی انجام شود. از این رو درصورتی که روش‌های غیر جراحی به روند درمان کمک نکرد و دکتر ارتوپد روش جراحی را به بیمار توصیه کرد، بهتر است بیمار در اسرع وقت اقدام به درمان کند، تا زودتر بتواند فعالیت‌های ورزشی خود را پیش گیرد.