ورزش کردن علی رغم فواید زیادی که برای بدن و سلامتی آن دارد، با خطراتی همراه است و ممکن است منجر به آسیب شود. ورزشکاران در معرض آسیب های ورزشی جزئی و یا جدی قرار دارند، که آگاهی از انواع آسیب‌ها و روش پیشگیری و درمان آن کمک زیادی به روند مراقبت آن‌ها خواهد کرد.
آسیب های ورزشی
آسیب‌هایی که هنگام تمرین کردن، انجام فعالیت‌های ورزشی و یا شرکت در رویدادهای ورزشی به افراد وارد می‌شود، آسیب های ورزشی نامیده می‌شوند. این آسیب‌ها بیشتر در کودکان رخ می‌دهند، امابزرگسالان نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
آسیب های ورزشی به دو نوع مزمن و حاد تقسیم می‌شوند. آسیب مزمن به مرور زمان به شخص وارد می‌شوند، اما آسیب حاد و شدید به طور کاملا ناگهانی اتفاق می‌افتد. درمان این آسیب‌ها نیازمند تخصص و تجربه کافی است. از این رو بسیار حائز اهمیت است که به پزشکی مراجعه شود که متخصص آسیب های ورزشی است.
چه عواملی باعث آسیب های ورزشی می‌شوند؟
اگر فعالیتی خلاف عادت همیشگی ماهیچه‌ها انجام دهید، ممکن است دچار آسیب های ورزشی شوید. برای مثال:
- اگر در حالت عادی تحرک و فعالیت کمی داشته باشید و ناگهان شروع به فعالیت کنید.
- اگر قبل از شروع فعالیت‌های ورزشی بدنتان را گرم نکنید.
- اگر در رشته‌های ورزشی که احتمال تماس فیزیکی با دیگران وجود دارد، فعالیت کنید. مانند هنرهای رزمی، فوتبال و …
- اگر هنگام ورزش از تجهیزات مناسبی استفاده نکنید.
- اگر به طور ناگهانی فعالیت ورزشی خود را افزایش دهید.
- اگر در اثر حادثه، ضربه محکمی به شما وارد شود.
آسیب های ورزشی بیشتر به چه نقاطی از بدن وارد می‌شوند؟
آسیب های ورزشی بیشتر به سیستم اسکلتی-عضلانی فرد وارد می‌شوند که شامل عضلات، استخوان‌ها، رباطها، تاندون‌ها و غضروف است. شایع‌ترین مناطقی که در معرض آسیب های ورزشی هستند عبارتند از:
- مفصل زانو
- پا و مچ پا
- مفصل شانه
- آرنج
- مفصل ران
- سر
علائم آسیب های ورزشی
عواملی چون:
- تورم و درد شدید
- توده ها، برجستگی ها یا سایر ناهنجاری های قابل مشاهده
- هر گونه صدای غیر عادی از مفاصل
- ضعف یا ناتوانی در ایجاد وزن بر روی مفصل
- بی ثباتی
- سرگیجه
از عوامل آسیب های ورزشی در نقاط مختلف بدن هستند.
شایع‌ترین آسیب های ورزشی
هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی ممکن است هر اتفاقی بیوفتد و منجر به آسیب های ورزشی شود. این آسیب‌ها به شرح زیرند:
- کشیدگی: این آسیب یکی از شایع‌ترین آسیب های ورزشی است که در اثر کش آمدن بیش از حد ماهیچه و تاندون‌ها پیش می‌آید. عواملی چون خستگی زیاد و یا استفاده نادرست و یا بیش از حد از یک عضله باعث کشیدگی آن می‌شود. کشیدگی باعث احساس درد و تورم در عضله می‌شود و حرکات بدن را محدود می‌کند. حرکات کششی پیش از شروع ورزش از کشیدگی عضلات جلوگیری می‌کند.
شایع‌ترین نوع کشیدگی، کشیدگی ماهیچه همسترینگ (مجموعه سه عضله پشت استخوان ران) وکشیدگی عضلات کشاله ران و عضلات چهارسر ران است.
- پیچ خوردگی یا رگ به رگ شدن: در این نوع از آسیب های ورزشی ، رباطها که استخوان‌های مفاصل را به هم متصل می‌کنند، ممکن است در اثر حرکتی، بیش از حد کشیده و یا حتی پاره شوند. پیچ خوردگی می‌تواند با درد بسیاری همراه باشد، و نسبت به کشیدگی زمان بیشتری برای بهبود نیاز دارد. برای جلوگیری از این آسیب لازم است پیش از تمرین حرکات کششی و گرم کردن انجام دهید و هنگام ورزش نیز تکنیک‌ها را درست پیاده کنید. پیچ خوردگی مچ پا و زانو، شایع‌ترین نوع پیچ خوردگی است.
- شکستگی: این نوع آسیب در اثر ضربه شدید به استخوان‌های فرد وارد می‌شود. شکستگی می‌تواند به صورت ترک جزئی یا شکستگی کامل استخوان باشد. شکستگی با درد زیادی همراه است و نیاز به دوره درمان طولانی‌تری دارد. استفاده از محافظ هنگام ورزش و اجرای درست تکنیک‌ها می‌تواند از شکستگی پیشگیری کند.
- دررفتگی: این نوع از آسیب های ورزشی زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان از جایگاه طبیعی خود در مفصل خارج شود. دررفتگی با تورم و التهاب و درد همراه است و بیشتر در ورزش‌های پر تحرک مثل فوتبال، بستکتبال و والبیال اتفاق می‌افتد.
- آسیب های ورزشی زانو: مفصل زانو، هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی سایش و فشار زیادی را متحمل می‌شود و ممکن است که آسیب‌های جدی ببیند.
در این دسته از آسیب‌ها، پارگی رباط صلیبی قدامی، پارگی غضروف، پارگی منیسک زانو، دررفتگی و شکستگی بسیار شایع‌اند. برای درمان بعضی از این آسیب‌ها باید از جراحی کمک گرفت. گرم کردن صحیح، اجرای درست تکنیک‌ها و استفاده از زانوبند می‌تواند تا حد زیادی از این آسیب‌ها جلوگیری کند.
- آسیب های ورزشی ساق پا: اینگونه از آسیب های ورزشی در اثر تحرک زیاد و دویدن‌های طولانی به ساق پا شخص وارد می‌شود و در ورزش‌هایی چون: فوتبال، بستکبال و دو میدانی رایج‌تر است.
پارگی تاندون آشیل از شایع‌ترین آسیب‌های ساق پا است، که پشت ساق پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با درد ناگهانی و مشکل با راه رفتن همراه است. این پارگی می‌تواند جزئی یا کامل باشد.
- آسیب های ورزشی لگن و کمر: آسیب به لگن و کمر بیشتر در ورزش‌های اتفاق می‌افتد، که بالا تنه را تحت تاثیر قرار می‌دهند و فرد نیاز به چرخش بلاتنه و خم شدن کمر در ورزش دارد. ورزش‌هایی چون تنیس و گلف در این دسته قرار می‌گیرند.
آسیب به ستون فقرات، مانند برآمدگی دیسک، می‌تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کند و باعث درد، بی حسی و سوزن سوزن شدن پا شود. به طور کلی این دسته آسیب های ورزشی گسترده‌ای را شامل می‌شود که روشهای درمانی خاص خود را طلب می‌کنند.
- تورم عضلات: تحریک و یا التهاب بافت، منجر به این نوع آسیب می‌شود. تورم کف پا یکی از شایع‌ترین انواع آسیب هاست که در بین دوندگان و افرادی که مدت زمانی روی پا می‌ایستند و راه می‌روند بسیار مرسوم است.
- آسیب به کلاهک گرداننده: کلاهک گرداننده، مجموعه‌ای از عضلات و رباط‌های شانه است که علاوه بر ثابت نگه داشتن شانه، به تحرک آن نیز کمک می‌کند. انجام حرکات تکراری در ورزش‌هایی چون شنا، تنیس و بیسبال می‌تواند منجر به پارگی و آسیب این کلاهک شود.
- آرنج تنیس بازان و گلف بازان: این نوع از آسیب های ورزشی به افرادی وارد می‌شود که از دست و بازو خود بسیار کار می‌کشند و فشار زیادی به آن وارد می‌کنند. این حجم فشار منجر به آسیب و تحلیل رفتن تاندون‌های آرنج می‌شود.
- ضربه مغزی: این مورد یک آسیب خیلی جدی مغزی است، که در اثر ضربه شدید به سر اتفاق می‌افتد. فرد در اثر ضربه مغزی ممکن است مدتی هوشیاری خود را از دست بدهد.
چگونه از بروز آسیب های ورزشی پیشگیری کنیم؟
توجه به موارد زیر به شما کمک می‌کند که بدون آسیب دیدن بتوانید ورزش کنید و بدنی سالم داشته باشید.
- گرم کردن بدن و انجام حرکات کششی: مهم‌ترین مورد در پیشگیری از آسیب، گرم کردن بدن است، چرا که ماهیچه‌های سرد بیشتر در معرض پارگی و کشیدگی قرار می‌گیرند. در حالی که ماهیچه‌های گرم بسیار انعطاف پذیر هستند.
- استفاده از تکنیک‌های درست: بسیاری از آسیب های ورزشی زمانی اتفاق می‌افتند که شخص روش صحیح ورزش کردن را پیش نگرفته است. بسیار مهم است که تکنیک‌های ورزش صحیح را بیاموزید تا خطر وقوع این آسیب‌ها را کمتر کنید.
- تجهیزات مناسب: استفاده از کفش و لباس مناسب آن ورزش و همچنین استفاده از محافظ در صورت نیاز، باعث می‌شود که آسیب کمتری به شما وارد شود.
- عدم زیاده روی: در انجام ورزش زیاده روی نکنید و فشار ناگهانی و زیادی را به مفاصل و عضلات بدن وارد نکنید. سعی کنید سطح ورزش را به صورت تدریجی بالا ببرید.
- سرد کردن بدن: پس از اتمام فعالیت ورزشی، بدن را سرد کنید تا دچار بدن درد نشوید.
- بازگشت تدریجی به فعالیت عادی: در صورت بروز آسیب، بلافاصله ورزش را شروع نکنید. پس از بهبود، به تدریج و آرام می‌توانید فعالیت‌های خود را از سر گیرید.
- توجه به مربی ورزش: توصیه‌ها و مشاوره‌های مربی ورزش را جدی بگیرید.
درمان آسیب های ورزشی
درمان آسیب های ورزشی به عوامل مختلفی چون شرایط بیمار و شدت آسیب بستگی دارد. بسیاری از این آسیب‌ها خفیف بوده و با چند روز و چند هفته مراقبت بهبود می‌یابند. اگر درد و تورم تا چند روز همچنان ادامه داشت باید حتما به متخصص آسیب های ورزشی مراجعه کنید.
در درمان آسیب های ورزشی خفیف از روش RICE استفاده می‌شود و فرد آسیب دیده معمولا پس از یک تا دو روز، بهبود می‌یابد. این روش شامل انجام موارد زیر است:
- استراحت (Rest)
- کمپرس یخ (Ice)
- منقبض کردن یا فشار دادن (Compression)
- بالا نگه داشتن (Elevation)
برای درمان آسیب‌های جدی‌تر باید حتما به متخصص آسیب های ورزشی مراجعه شود. روشهای درمانی آسیب‌های جدی و وخیم به شرح زیرند:
- تجویز داروهای ضد التهابی
- تزریق دارو برای کاهش تورم و درد
- جراحی برای اصلاح شکستگی‌ها یا ترمیم پارگی رباط، تاندون یا غضروف
- بی حرکت نگه داشتن قسمت آسیب دیده با گچ، آتل بستن، زنجیر، یا سایر وسایل پزشکی
- فیزیوتراپی و یا همان توانبخشی که به بهبود و تقویت محل آسیب دیده کمک می‌کند.
- تزریق کورتون
- لیزر درمانی
- مگنت تراپی
جمع بندی
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، آسیب های ورزشی در بیشتر موارد حاصل گرم کردن نادرست، استفاده از تکنیک و تجهیزات نامناسب و شاید فشار آوردن ناگهانی به عضلات و مفاصل است. پیشگیری از این موارد، احتمال وقوع آسیب های ورزشی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
