یکی از مشکلاتی که باعث اختلال در راه رفتن طبیعی و نشستن افراد می‌شود، زانوی پرانتزی است. زانوی پرانتزی به دلایل مختلفی ممکن است در کودکان و بزرگسالان دیده می‌شود. در این مقاله به دلایل بروز، علائم، روش‌های درمان و… پرداخته‌ایم.
زانوی پرانتزی چیست؟
زانوی پرانتزی که به آن ژنو واروم نیز گفته می‌شود، ناهنجاری است که در آن زانو فرم پرانتزی و کمانی پیدا میکند. علت این ناهنجاری این است که قوزک پاها به هم نزدیک می‌شوند و زانوها از هم فاصله می‌گیرند.
به علت وضعیت جنین در رحم مادر، زانوی پرانتزی تا سن دو سالگی طبیعی است و در بیشتر موارد با راه رفتن و ایستادن کودک برطرف می‌شود. اما اگر این بیماری تا سه سالگی ادامه پیدا کرد باید حتما توسط پزشک ارتوپد معاینه شود.
علت ناهنجاری زانوی پرانتزی چیست؟
عواملی که منجر به اختلال زانوی پرانتزی می‌شوند به شرح زیرند:
- کمبود ویتامین دی و یا کلسیم
- شکستگی استخوان و عدم بهبودی کامل آن
- ضعف عضلانی
- بیماری روماتیسم
- چرخش پاها به سمت داخل
- اضافه وزن و چاقی درکودکان
- راشیتیسم یا نرمی استخوان
- بد نشستن و بد ایستادن
- عدم هماهنگی در صفحه رشد
- ضعف یا کوتاهی عضله همسترینگ
- زود راه افتادن کودک
- آرتروز یا همان استئوآرتریت
- درد مفصل زانو و استخوان ران و بی ثباتی مفصل زانو
- وضعیت قرار‌گیری نوزاد در رحم مادر: کودکانی که در رحم خود را مچاله می‌کنند، ممکن است به طور مادرزادی به زانوی پرانتزی مبتلا شوند.
- عفونت‌های مفاصل
- مسمومیت با سرب و فلوید
- بیماری بلانت: در این بیماری، ساق پا رشد غیر طبیعی دارد و باعث انحنا در زیر زانو می‌شود.
- بیماری ریکتز: کمبود ویتامین دی منجر به این بیماری می‌شود که نرم و ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود.
- بیماری پاژه: این بیماری تاثیر منفی روی ساخت مجدد استخوان‌ها دارد.
علائم زانوی پرانتزی
از عوامل این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمانی شدن ساق پا
- کاهش دامنه حرکت لگن
- درد در ناحیه زانو و لگن
- مشکل در راه رفتن و دویدن
- بی‌ثباتی در زانو
عوارض زانوی پرانتزی
زانوی پرانتزی اگر درمان نشود، عوارض و مشکلات زیادی را برای بیمار بوجود می‌آورد. این عوارض به شرح زیرند:
- شکستگی و بدشکلی: احتمال شکستن استخوان‌های افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، بیشتر از سایرین است.
- آرتروز: فرد ممکن است به دلیل افزایش فشار بر مفاصل، به این بیماری مبتلا شود.
- نارسایی قلبی: بیماری پای پرانتزی، ممکن است باعث شود، قلب خون را بیشتر به بخش‌های آسیب‌دیده بدن پمپاژ کند؛ بنابراین در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، عدم درمان زانوی پرانتزی ممکن است منجر به نارسایی قلبی شود.
- بیمار در راه رفتن، دویدن و خم شدن دچار مشکل می‌شود.
- مفاصل آسیب‌پذیرتر خواهند شد.
- درد و التهاب مزمن در ناحیه زانو، قوزک پا و لگن
- ممکن است ستون فقرات فرد دچار انحراف شود.
- کمردرد مزمن نیز یکی دیگر از عوارض زانوی پرانتزی در بزرگسالان است.
تشخیص زانوی پرانتزی
پزشک ارتوپد برای تشخیص شدت زانوی پرانتزی به بررسی محل پاها، زانوها و مچ‌ها و اندازه‌گیری فاصله بین زانوها با متر یا خط‌کش می‌پردازد. همچنین با معاینه بیمار، وضعیت لگن و ستون فقرات او را نیز بررسی میکند. علاوه بر این موارد، تست تصویربرداری با اشعه ایکس نیز به تشخیص بیماری کمک شایانی میکند.
پیشگیری از اختلال زانوی پرانتزی
روش قطعی برای پیشگیری از زانوی پرانتزی وجود ندارد. اما می‌توان از شرایطی که ممکن است به زانوی پرانتزی منجر شود، جلوگیری کرد. این اقدامات عبارتند از:
- تشخیص به موقع و مراجعه فوری به پزشک در روند درمان بسیار تاثیر گذار خواهد بود.
- مصرف به اندازه ویتامین دی از بروز بیماری‌هایی که منجر به زانوی پرانتزی می‌شوند، جلوگیری میکند.
- ترمیم مناسب شکستگی استخوان‌های پا از دیگر مواردی است که احتمال بروز اختلال زانوی پرانتزی را کاهش می‌دهد.
- توجه به توصیه‌های پزشک باعث می‌شود که اختلال زانوی پرانتزی شدیدتر نشود.
درمان زانوی پرانتزی
برای درمان زانوی پرانتزی در سنین کمتر از دو سال معمولا اقدامی صورت نمی‌‌گیرد. همچنین اگر بیمار بالای ده یا یازده سال سن داشته باشد، روش غیر جراحی برای درمان بیماری کارآمد نخواهد بود. روش‌های درمانی به طور کلی به شرح زیرند:
- استفاده از کفش طبی: استفاده از کفی و کفش طبی این بیماری را کنترل میکند. این کفش‌ها با حمایت از قوس کف پا، ستون فقرات و لگن باعث اصلاح نحوه راه رفتن بیمار می‌شوند.
- استفاده از بریس زانو: بریس یا زانوبند طبی نوعی تجهیزات طبی است که با قرار گرفتن در اطراف زانو، حرکات مفاصل را کنترل میکند. استفاده از بریس برای کودکان زیر یازده سال بسیار مناسب است. چرا که کودک در مرحله رشد است و استفاده از بریس باعث می‌شود که استخوان‌ها به محل اصلی خود هدایت شوند.
- حرکات اصلاحی زانوی پرانتزی: این حرکات که مجموعه از حرکات ورزشی است، توسط پزشک ارتوپد، فیزیوتراپیست و یا مربی ورزشی توصیه می‌شوند و به بدن کمک میکند که در وضعیت درستی قرار بگیرد. این حرکات علاوه بر تقویت عضلات، آسیب را نیز برطرف می‌کنند.
- جراحی زانوی پرانتزی: این روش تنها راه درمان برای بیماران بالای ده سال است. جراحی استئوتومی درشت نی جدیدترین روش درمانی زانوی پرانتزی است و منجر به اصلاح زاویه استخوان درشت‌نی و استخوان ران می‌شود.
روش جراحی استئوتومی
در این روش بخشی از استخوان ساق پا بریده می‌شود. استخوان بریده شده در جای درست قرار می‌گیرد و سپس استخوان‌ها با کمک یک میله و صفحه تثبیت می‌شوند. جراحی استئوتومی باعث برداشته شدن فشار از روی زانو و درمان بیمار می‌شود.
دوره نقاهت و مراقبت پس از جراحی
مراقبت‌های پس از عمل در روند بهبود بیمار تاثیر به سزایی دارند . این مراقبت‌ها به شرح زیرند:
- توجه به توصیه‌های پزشک و مصرف به موقع داروها
- اجتناب از وارد کردن هرگونه فشار به زانوی فرد و استفاده از واکر و عصا در روزهای اولیه پس از عمل
- استفاده از بریس به مدت یک تا سه هفته بسته به شرایط بیمار
- خودداری از استراحت طولانی مدت و بی تحرکی
- جلوگیری از نفوذ رطوبت به زخم جراحی
- خودداری از رانندگی و فعالیت‌های سنگین تا یک الی دو ماه پس از عمل
- استفاده از کمپرسور یخ برای کم کردن تورم و التهاب
پس از عمل جراحی, بیمار به مدت یک روز در بیمارستان بستری خواهد بود و سپس مرخص خواهد شد. بیمار یک روز پس از عمل می‌تواند به کمک عصا و یا واکر راه برود و پس از گذشت یک ماه به فعالیت‌های روزانه خود بپردازد. با گذشت سه ماه می‌تواند به ورزش‌های سبک بپردازد. اما برای انجام ورزش‌های سنگین باید حتما تا نه ماه صبر کند.
جمع بندی
درمان زانوی پرانتزی، احساس درد را تا حد زیادی کاهش خواهد داد و باعث می‌شود پاها در وضعیت درست قرار بگیرند. علاوه بر آن از بروز سایر بیماری‌های مرتبط به مفاصل و استخوان نیز جلوگیری خواهد کرد.
