ارتوپدی: تلاقی هنر و تجربه

اصطلاح ارتوپدی برای نخستین بار در قرن هیجدهم میلادی توسط پزشک فرانسوی متخصص اطفال به نام نیکولاس آندری به کار برده شد. واژه «ارتوپدی» از دو واژه یونانی ارتوس (orthos) به معنای راست و مستقیم و پدی (paideion) یا پدیوس به معنای پرورش کودک تشکیل شده ‌است.

اما شاید برای شما نیز این سوال پیش بیاید که امروزه علم ارتوپدی چیست، دکتر و جراح ارتوپد چه وظایفی دارد و به درمان چه بیماری‌هایی می‌پردازد، بهترین جراح ارتوپد در ایران کیست و بهترین ارتوپد چه ویزگی‌هایی دارد؟ در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا با علم ارتوپدی بیشتر آشنا شوید

علم ارتوپدی چیست؟

ارتوپدی شاخه‌ای از علم پزشکی است که علاوه بر جراحی سیستم اسکلتی-عضلانی بدن، به تشخیص، درمان، توانبخشی و پیشگیری آسیب‌ها و بیماری‌هایی که مربوط به این سیستم است، می‌پردازد. منظور از سیستم عضلانی اسکلتی بدن انسان، عضلات، استخوان‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها و اعصاب است که می‌توانند سبب حرکت و فعالیت در فرد شوند.

در حال حاضر، این رشته کاربردهای بسیار موثری برای همه سنین از نوزادان دارای پیچیدگی‌های گوناگون ارتوپدی مادرزادی تا ورزشکاران جوان آسیب دیده و افراد مسن‌تر دارد. علاوه بر آن پزشک و جراح ارتوپد به درمان انواع شکستگی‌های سیستم عضلانی نیز می‌پردازد.

جراح ارتوپد کیست و چه وظایفی دارد؟

جراح ارتوپد، پزشکی است که در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌ها و آسیب‌های سیستم اسکلتی-عضلانی آموزش دیده است. هدف دکتر متخصص ارتوپد ارتقای رشد این سیستم و درمان تغییرات دژنراتیو است. مشکلاتی که باعث اختلال در این سیستم می‌شود، می‌تواند بر استخوان‌ها، ساختارهای غضروف یا مفصل‌ها تاثیر بگذارد که درواقع جراح ارتوپدی با مشکلات این چنینی مقابله می‌کند.

وظایف پزشک و جراح ارتوپد به شرح زیر است:

• تشخیص بیماری توسط دکتر متخصص ارتوپد
• درمان با جراحی و یا بدون جراحی به روش دارو درمانی، تمرین و یا سایر برنامه‌های درمانی
• پیشگیری برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی و یا تاخیر در روند پیشرفت بیماری
• تمرینات توانبخشی و یا روش درمان فیزیکی که متخصص ارتوپد برای بهبود عملکرد، قدرت و حرکت سیستم عضلانی- اسکلتی ارائه می‌کند.
• مدیریت درد با کاهش یا از بین بردن درد ناشی از آسیب‌ها
• بهبود دامنه حرکات بدن با فیزیوتراپی و سایر روش‌های درمانی

می‌توان گفت پزشک و جراح ارتوپد در تمام جنبه‌های درمانی سیستم عضلانی- اسکلتی دست دارد. این تخصص به طرز باورنکردنی وسیع و متنوع است. در واقع ارتوپدی نقطه تلاقی علم، هنر و تجربه است و هرچه جراح ارتوپدی دانش و تجربه بیشتری در زمینه‌های مختلف این رشته داشته باشد، موفق‌تر عمل خواهد کرد.

زیرشاخه‌های اصلی رشته ارتوپدی

به علت گسترش دانش در همه رشته‌های علوم پزشکی، هریک از این رشته به زیرشاخه‌هایی تقسیم می‌شوند که متخصص ارتوپد با تحصیل در هر حیطه تخصصی می‌تواند به فوق تخصص ارتوپد تبدیل شود. زیرشاخه‌های اصلی رشته ارتوپدی عبارتند از:

جراحی لگن

جراحی مفصل ران

جراحی شانه و آرنج

جراحی زانو

جراحی آسیب‌های ورزشی

جراحی دست

جراحی ستون مهره

جراحی پا

جراحی ارتوپدی کودکان

حراجی تومورهای سیستم حرکتی

جراحی تروما و آسیب‌های اسکلتی

لازم به ذکر است که هر یک از این زیرشاخه‌ها نیز به سرعت در حال تقسیم شدن و شکسته شدن هستند. فوق تخصص ارتوپد با کسب تجربه و دانش در هر یک از این زیرشاخه‌ها می‌تواند مشغول به فعالیت شود.

فلوشیپ ارتوپدی چیست؟

پزشک و جراح ارتوپد می‌تواند به درمان هر یک از بیماری‌های سیستم عضلانی-اسکلتی بپردازد، با این حال همانند سایر رشته‌های پزشکی می‌تواند فلوشیپ یا فوق تخصص منطقه خاصی از بدن را داشته باشد و با درمان تخصصی منطقه خاصی از بدن به عنوان فوق تخصص ارتوپد شناخته شود. برای مثال فلوشیپ لگن فقط به درمان و جراحی بیماری‌های مربوط به لگن می‌پردازد. فلوشیپ مهارت علمی و تجربی فوق تخصص ارتوپد را در زمینه خاص پرورش می‌دهد.

پزشک و جراح ارتوپد به درمان چه بیماری‌هایی می‎‌پردازد؟

بیماری‌های ارتوپدی انواع مختلفی دارند. بعضی از این بیماری‌ها استخوان‌ها را درگیر می‌کنند و بعضی برای مفاصل، تاندون‌ها، اعصاب و یا ماهیچه‌ها مشکل ایجاد می‌کنند. دکتر متخصص ارتوپد پس از تشخیص بیماری به درمان آن‌ها می‌پردازد. چند مورد از شایع‌ترین این بیماری‌ها به شرح زیر است:

1. رگ‌به‌رگ شدن مفاصل
2. کشیدگی عضلات
3. شکستگی استخوان
4. دررفتگی
5. بیماری‌های ستون فقرات
6. تغییر شکل ستون فقرات
7. بیماری عفونی استخوان و مفاصل
8. استئومیلیت
9. سرطان استخوان
10. بیماری مادرزادی استخوان و مفاصل
11. آرتریت: این بیماری انواع مختلفی دارد که رایج ترین آنها آرتروز، روماتیسم مفصلی، نقرس، لوپوس، اسکلرودرمی، اسپوندیلیت آنکیلوزان آرتریت روماتوئید نوجوانان و …
12. کمر درد و زانو درد
13. دیسک کمر و گردن
14. آسیب به تاندون‌ها
15. پوکی استخوان
16. نرمی استخوان
17. پای چنبری
18. آسیب‌های ورزشی
19. درد لگن، دست، پا، شانه، مچ دست
20. سندروم تونل کارپال
21. تعویض مفصل زانو و لگن
22. خار پاشنه
23. گوژ پشتی
24. سندروم مارفان
25. بیماری اولیر
26. بورسیت

پزشک و جراح ارتوپد از چه روش‌هایی برای تشخیص بیماری استفاده می‌کند؟

جراح ارتوپد پس از معاینه جسمانی و بررسی حال عمومی بیمار، به بررسی تصاویر برداشته شده از نقاط مشکل‌دار بدن بیمار می‌پردازد. درصورت نیاز نیز از بیمار ام آر آی، سی تی اسکن، اسکن استخوان، سونوگرافی و آزمایش‌های خون تهیه می‎‌شود و جراح ارتوپد برای تشخیص بیماری از آن‌ها استفاده می‌کند.

پزشک و جراح ارتوپد از چه روش‌هایی برای درمان استفاده می‌کند؟

بهترین جراح ارتوپد برای درمان بیماران ابتدا از روش‌های بدون جراحی استفاده می‌کنند و سپس اگر این روش‌ها برای درمان بیمار کافی نبود به سراغ روش‌های جراحی می‌روند.

روش‌های بدون جراحی

همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، جراحی تنها روش درمان بیماران ارتوپدی نیست. بسیاری از بیماری‌های ارتوپدی با روش‌های غیر جراحی درمان می‌شوند. روش‌های بدون جراحی شامل موارد زیر هستند:

• آموزش های لازم به بیماران جهت جلوگیری از پیدایش بیماری و بهبود آن
• دارو درمانی
• فیزیوتراپی و توانبخشی
• تمرینات ورزشی در منزل
• تزریقات موضعی
• گچ گیری
• پروتز و کفش طبی
• دستکاری مفاصل
• رادیوتراپی
• طب سوزنی
• شوک درمانی
• مگنت تراپی
• اوزون تراپی
• احیا پزشکی

روش‌های جراحی

در صورتی که بیمار با روش‌های بدون جراحی درمان نشد، با معاینه و تشخیص پزشک و جراح یا فوق تخصص ارتوپد ، بیمار تحت درمان به روش جراحی قرار می‌گیرد. برخی از آسیب‌های بدنی رایج که معمولاً به جراحی‌های ارتوپدی نیاز دارند عبارتند از:

• جراحات پا: متاتارسالژی، والگوس پنجه پا، پای صاف
• آسیب‌های دست: به عنوان مثال آسیب ناشی از سندرم تونل کارپال، استئوارتریت انگشت‌شصت، گرفتگی عضلات دست
• آسیب‌های زانو: مانند مینیسک، لیگامان یا استئوآرتریت
• آسیب‌های‌شانه
• آسیب‌های مفصل ران: به عنوان مثال استئوآرتریت مفصل ران
• انواع آسیب‌های جراحتی
• پاچنبری

انواع عمل‌های جراحی ارتوپدی

انواع مختلفی از عمل‌های جراحی توسط جراح و یا فوق تخصص ارتوپد متناسب با شرایط فرد انجام می‌شود که رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• جراحی ترمیم شکستگی: جا اندازی شکستگی‌ها بصورت بسته یا باز و فیکس کردن آن به کمک پلاتین، صفحات، پیچ و سیم
• تعویض کامل مفصل: تعویض مفصل (TJR) یا آرتروپلاستی، عمل جراحی است که در آن بهترین ارتوپد ، مفصل را با پروتز جایگزین می‌کند.
• جراحی پیوند استخوان: در این جراحی، جراح ارتوپد از استخوان نقاط دیگر بدن برای ترمیم و تقویت استخوان‌های بیمار یا آسیب دیده استفاده می‌کند.
• جراحی آرتروسکوپی: در این نوع جراحی، جراح و یا فوق تخصص ارتوپد از طریق سوراخ ریزی که بر روی پوست یک مفصل ایجاد می‌کند لوله‌هایی را به درون مفصل فرستاده و به مشاهده درون مفصل می‌پردازند. از این روش هم برای تشخیص و هم برای درمان بیماری‌های مفصلی استفاده می‌شود.
• جراحی استئوتومی استخوان‌ها: جراح ارتوپد با این نوع از اعمال جراحی میتواند تغییر شکل استخوان ها را اصلاح کرد و در ظاهر و کارکرد آن‌ها نیز تغییراتی به وجود آورد.
• فیوژن ستون فقرات: در این عمل جراحی‌، متخصص ارتوپد مهره های مجاور ستون فقرات را با یکدیگر ترکیب می‌کنند. یک جراح ارتوپد ستون فقرات ممکن است برای مشکلات کمر و گردن، از جمله آسیب به مهره‌ها یا دیسک‌های بین مهره‌ای و اسکولیوز، فیوژن ستون فقرات را انجام دهد.

جمع بندی

اگر دچار هرگونه مشکل در سیستم عضلانی-اسکلتی بدن خود چون شکستگی استخوان، کمر درد، گردن درد یا ورم و درد مفاصل شدید باید به پزشک و جراح ارتوپد مراجعه نمایید. جراح یا فوق تخصص ارتوپد متناسب با شرایط جسمانی شما به درمان به روش جراحی یا غیر جراحی می‌پردازد.

توجه داشته باشید که بهترین جراح ارتوپد، هرچه تجربه بیشتری باشد درمان موفق‌تری خواهد داشت. پس اگر به دنبال بهترین ارتوپدی ایران هستید و می‌خواهید به بهترین جراح ارتوپد ایران مراجعه کنید، هنگام مراجعه به نوع تخصص وی دقت ویژه‌ای داشته باشید. بهترین ارتوپد ایران کسی است که بتواند با تلفیق علم، هنر و تجربه به درمان بیمار بپردازد.