زانوی ضربدری یکی از مشکلاتی هست که میتواند راه رفتن، ایستادن و نشستن شما را دچار اختلال کند. این عارضه به نسبت زانوی پرانتزی کمتر در افراد دیده می‌شود. در ادامه این مقاله به علت، عوارض و راه‌های درمان زانوی ضربدری خواهیم پرداخت.
زانوی ضربدری چیست؟
زانوی ضربدری یا ژنو والگوم نوعی اختلال است که موجب انحراف زانو به سمت داخل می‌شود؛ بصورتی که در حالت ایستاده زانوی فرد به سمت داخل و مچ پاها از یکدیگر فاصله دارند که این نوع قرار گرفتن پاها (بسته به شدت انحراف زانو) میتواند مشکلات فراوانی برای شخص بیمار ایجاد کند.
علت زانوی ضربدری چیست؟
زانوی ضربدری در سنین 3 تا 5 سال طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد؛ اما اگر تا سن 7 سالگی خود به خود درمان نشود باید حتما به پزشک ارتوپد مراجعه شود.
این اختلال میتواند دلایل مختلفی داشته باشد که به چند مورد آن اشاره خواهیم کرد؛
-راشیتیسم و شکل گیری استخوان بر اثر آن
-چاقی و فشار به زانو بر اثر اضافه وزن
-کمبود کلسیم
-ژنتیک
-ضعف و کوتاهی عضله دوسر ران یا همسترینگ
-نشستن قورباغه‌ای
-آرتروز زانو
-راه افتادن زودرس کودک
-صافی کف پا
-سوء تغذیه
-عفونت زانو یا مفاصل
زانوی ضربدری چه عوارضی دارد؟
عوارض زانوی ضربدری میتواند شامل موارد زیر باشد:
-آرتروز زودرس زانو
-تغییر الگوی راه رفتن
-در رفتگی کشکک زانو
-کوتاهی قد
-درد شدید پشت ساق، زانو و ران
-التهاب و خشکی مفاصل
علائم زانوی ضربدری چیست؟
مشخص‌ترین علامت زانوی ضربدری دور شدن مچ پاها در زمانی است که زانوها در کنار هم قرار بگیرند. علائم دیگری هم وجود دارد که به آنها اشاره می‌کنیم:
-درد پا، مچ، لگن و زانو
-مفاصل سفت و خشک
-خستگی شدید پا در پیاده روی
-عدم ثبات زانو
راه‌های تشخیص زانوی ضربدری چیست؟
تشخیص زانوی ضربدری توسط پزشک متخصص، با معاینه انجام می‌شود و در صورت نیاز به تایید تشخیص از عکس‌برداری رادیولوژی استفاده می‌شود. نحوه‌ی معاینه به این صورت است که بیمار به پشت می‌خوابد و دو پایش را کنار هم قرار می‌دهد که دراین حالت زانوها به هم می‌چسبند و قوزک‌های داخلی از هم فاصله می‌گیرند. میزان شدت تغییر شکل زانوها را فاصله‌ی بین قوزک‌ها مشخص می‌کند که انواع آن به شرح زیر است:
نوع اول: فاصله دو قوزک تا حدود 5/2 سانتی متر
نوع دوم: فاصله دو قوزک از 5/2 تا 5 سانتی متر
نوع سوم: فاصله دو قوزک از 5 تا 5/7 سانتی متر
نوع چهارم: فاصله دو قوزک بیشتر از 5/7 سانتی متر
روش‌های درمان زانوی ضربدری چیست؟
اگر زانوی ضربدری کودک تا سن 7 الی 8 سالگی برطرف نشود، نیازمند مراجعه به پزشک ارتوپد است. در سنین پایین امکان درمان بدون عمل جراحی وجود دارد اما اگر با بالا رفتن سن کودک عارضه برطرف نشود باید از طرف پزشک راهکار متناسب درمانی و جراحی اعمال شود.
پزشک با توجه به شرایط بیمار و علائم امکان دارد راه‌های درمانی مختلفی ارائه بدهد که در ادامه به هرکدام خواهیم پرداخت.
فیزیوتراپی و ورزش:
برخی ورزش‌ها و حرکات اصلاحی زانوی ضربدری می‌توانند عضلات پا را تقویت کرده و این مشکل را درمان کنند. تمامی این ورزش‌ها و حرکات اصلاحی باید تحت نظر پزشک ارتوپد و فیزیوتراپیست انجام شود.
کفی طبی:
بسیاری از مواقع در درمان زانوی ضربدری، از کفی کفش طبی استفاده می‌شود، که میتواند به مرور زمان و با استفاده مکرر نحوه راه رفتن و ایستادن بیمار را اصلاح کند.
زانوبند:
زانوبند روش دیگری برای درمان زانوی ضربدری است، که معمولا شب‌ها هنگام خواب استفاده می‌شود و برای اصلاح در افرادی که سوابق خانوادگی دارند به کار گرفته می‌شود.
کاهش وزن:
همانطور که گفتیم پزشک با توجه به شرایط بیمار، روش درمانی را پیش می‌گیرد؛ کاهش وزن در بعضی موارد روش درمانی مکمل است. افزایش وزن میتواند باعث اینجاد فشار بر روی زانوها و در نتیجه ایجاد اختلال زانوی ضربدری شود.
عمل جراحی:
معمولا برای درمان زانوی ضربدری نیازی به عمل جراحی نیست، اما در بعضی موارد که این مشکل همراه با درد شدید و اختلال در راه رفتن باشد، عمل جراحی گزینه پیشنهادی است. این جراحی به دو صورت انجام می‌شود:
1-جراحی رشد هدایت شده: این عمل جراحی برای کودکان در سن رشد استفاده می‌شود. این عمل جراحی سرعت رشد استخوان در بخش داخلی زانو را کم می‌کند تا به تعادل رشد برسد.
2-جراحی استئوتومی: در این عمل جراحی استخوان‌ها بریده شده و در محل مناسب مجددا در کنار هم قرار می‌گیرند. این عمل عموما برای بزرگسالانی که از سن رشد عبور کردند استفاده می‌شود.
جراحی زانوی ضربدری به شیوه رشد هدایت شده
در این روش که بیشتر برای کودکان در سن رشد استفاده می‌شود، یک صفحه فلزی کوچک در زانوی شخص بیمار قرار داده می‌شود که به رشد استخوان‌ها و اصلاح مسیر رشد آن در آینده کمک می‌کند. پس از اینکه رشد استخوان اصلاح گردید، این صفحه را از زانوی فرد خارج می‌کنند.
جراحی زانوی ضربدری به شیوه استئوتومی
در این روش که مختص افراد بزرگسال است، استخوان‌ها بریده می‌شوند، موقعیت استخوان ران تغییر می‌کند و از صفحات فلزی دائمی برای هم تراز نگه داشتن استخوان‌ها استفاده می‌شود. در نتیجه این امر، حرکت استخوان‌ها و مفصل زانو اصلاح می‌شود.
لازم به ذکر است که این روش‌های جراحی برای افراد مسن توصیه نمی‌شوند و بهتر است که این افراد به عمل تعویض مفصل روی بیاوردند.
جمع بندی
عوارض و مشکلاتی که زانوی ضربدری برای افراد ایجاد می‌کند، میتواند روند طبیعی زندگی فرد را تا حد زیادی مختل کند، از این رو لازم است که در صورت بروز علائم آن پس از سن 7 سالگی سریعا به دکتر ارتوپد مراجعه شود و روند درمان آغاز گردد.
