مفصل‌ها محل اتصال استخوان‌های مجاور با یکدیگر است و حرکت استخوان‌ها را بر روی یکدیگر را آسان می‌کنند. اگر به هر دلیلی مفصل لگن، که محل اتصال استخوان ران و استخوان لگن است، آسیب ببیند، حرکت این استخوان‌ها دشوار می‌شود و در سیستم حرکتی بدن اختلال به وجود می‌آید. بنابراین در صورتی که آسیب وارد شده به مفصل لگن شدید باشد، پزشک ارتوپد عمل تعویض مفصل لگن را به بیمار توصیه می‌کند.
عمل تعویض مفصل لگن چیست؟
عمل تعویض مفصل لگن که آرتروپلاستی لگن و آرتروپلاستی هیپ نیز نام دارد، نوعی عمل جراحی است که در آن بخشی یا همه مفصل آسیب دیده یا درگیر آرتریت را با پروتز یا همان مفصل مصنوعی جایگزین می‌کنند.
بیماری‌هایی مانند آرتروز یا شکستگی لگن انجام کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن، حمام کردن و راه رفتن را دشوار می‌کنند و حتی باعث اختلال در خواب و استراحت فرد می‌شوند. در صورتی که سایر روش‌های درمانی تاثیر در کاهش درد و بهبود عملکرد لگن نداشته باشد، متخصص ارتوپد با جراحی، مفصل لگن را تعویض می‌کند. این عمل تا حد زیادی باعث کاهش احساس درد می‌شود.
عمل تعویض مفصل لگن، یکی از موفق‌ترین عمل‌های جراحی قرن است، که نتایج درخشانی در بهبود کیفیت و سبک زندگی فرد داشته است. اکثر افراد پس از تعویض مفصل لگن، کاهش درد قابل توجهی را تجربه می‌کنند و دامنه حرکات ان‌ها نیز بهبود می‌یابد.
چه کسانی نیاز به عمل تعویض مفصل لگن دارند؟
به طور کلی افرادی که دچار آسیب غیر قابل بازگشت در ناحیه مفصل لگن شده‌اند و در انجام ساده‌ترین فعالیت‌های روزمره دچار مشکل شده‌اند، نیاز به عمل تعویض مفصل لگن دارند. این عمل در صورتی توصیه می‌شودکه فرد با سایر روش‌های درمانی به نتیجه نرسیده باشد. تعدادی از شایع‌ترین دلایل انجام عمل تعویض مفصل لگن عبارتند از:
- استئوآرتریت یا آرتروز: در این بیماری، غضروف مفصلی که باعث حرکت استخوان‌ها و عدم اصطکاک آن‌ها می‌شود، آسیب دیده و تخریب می‌شود.
- آرتریت روماتوئید: این مورد یک نوع بیماری خود ایمنی است که باعث ایجاد التهاب در غضروف مفصلی و گاهی استخوان‌های زیر غضروف‌ها می‌شود.
- نکروز استخوان: در صورتی که خون کافی به سر استخوان ران نرسد، ممکن است مرگ سلولی و یا تغییر شکل و تخریب در سر استخوان ران اتفاق بیفتد. این شرایط ممکن است در نتیجه شکستگی و دررفتگی سر مفصل و یا استخوان ران پیش بیاید.
- آسیب دیدگی و صدمات وارد شده به مفصل لگن
- تومور استخوان
قبل از انجام عمل تعویض مفصل لگن، چه روش‌های درمانی را می‌توان امتحان کرد؟
روش‌های درمانی که قبل از انجام آرتروپلاستی لگن ممکن است پزشک ارتوپد به شما توصیه کند، عبارت است از:
- استفاده از داروهای ضد درد یا ضدالتهاب
- فیزیوتراپی
- تزریق استروئید
- استفاده از عصا
- کاهش وزن
بیمار چه اقداماتی را باید پیش از عمل تعویض مفصل لگن انجام دهد؟
قبل از عمل تعویض مفصل لگن ، جراح ارتوپد باید با معاینه وضعیت جسمی و بررسی آزمایشات بیمار از سلامت جسمانی او آگاه شود. آزمایشاتی که به توصیه پزشک باید انجام گیرند به شرح زیر هستند:
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری سلول‌های قرمز خونی
- آزمایش ادرار برای تشخیص عفونت و بارداری
- تصویربرداری رادیولوژی از شش‌ها
- ارزیابی موقعیت و وضعیت قلب
درصورتی که بیمار هرگونه سابقه بیماری دارد باید به پزشک جراح اطلاع دهد، تا اختلالی در روند جراحی پیش نیاید.
عمل تعویض مفصل لگن چگونه انجام می‌شود؟
طی آرتروپلاستی هیپ جراح ارتوپد مفصل آسیب دیده بیمار را با پروتز جایگزین می‌کند. با توجه به شرایط بیمار و پیچیدگی عمل او، ممکن است جراحی 1 تا 2 ساعت طول بکشد.
در ابتدا قبل از شروع جراحی، بیمار بیهوش می‌شود و سپس پزشک ارتوپد، جراحی را آغاز می‌کند. طی عمل جراحی پزشک ارتوپد، قسمتی از استخوان ران را که در ناحیه ی لگن دچار آسیب شده، از بدن بیمار خارج می‌کند و آن را با یک کره فلزی جایگزین می‌کند. کره فلزی به بخش سالم استخوان ران متصل می‌شود. سپس جراح قسمتی از استخوان لگن که به شکل حفره و محل اتصال سر استخوان ران است را از غضروف و بخش‌های آسیب دیده پاکسازی می‌کند. داخل این حفره ابتدا کاسه فلزی و سپس درون این کاسه فلزی، کاسه پلاستیکی قرار می‌گیرد. در نهایت با قرار گرفتن کره فلزی در کاسه پلاستیکی، سر فلزی در جهات مختلف حرکت خواهد کرد.
پس از انجام عمل تعویض مفصل لگن ، بیمار چه مراقبت‌هایی را باید انجام دهد؟
بعد از عمل تعویض مفصل لگن ، باید از مفصل جدید به خوبی مراقبت شود. این مراقبت‌ها بیشترین تاثیر را در بهبودی بیمار دارند. مراقبت‌های پس از جراحی به شرح زیرند:
- رسیدگی به محل جراحی شده: ضدعفونی کردن محل زخم و پانسمان آن تا بهبود کامل، از ملزومات است. تعداد دفعات تعویض پانسمان را پزشک مشخص می‌کند.
- مصرف به موقع داروهای تجویز شده
- حداقل سه هفته بیمار باید با کمک واکر و یا عصا راه برود.
- انجام حرکات نرمشی زیر نظر پزشک باعث تقویت عضلات می‌شود.
- مفصل لگن بیش از 90 درجه نباید خم شود.
- از رانندگی تا دو ماه باید پرهیز کنید.
- برای نشستن باید از بالشت مخصوص استفاده شود.
- حداقل تا سه هفته باید ثابت و بدون غلتیدن بخوابید.
- از توالت فرنگی استفاده کنید.
- تغذیه مناسب از دیگر ملزومات است.
- گام‌های کوتاه بردارید.
- سعی کنید هیچ فشاری به بخیه‌ها وارد نکنید.
- محل زخم را خشک و تمیز نگه دارید. رطوبت نباید به زخم برسد.
دوره نقاهت بیمار چقدر طول می‌کشد؟
پس از عمل تعویض مفصل لگن ، بیمار بسته به شرایطی که دارد، 2 تا 5 روز در بیمارستان بستری می‌شود. سرعت بهبود بیمار نیز به آمادگی جسمانی او و نوع جراحی بستگی دارد. معمولا افراد یک الی دو ماه پس از عمل جراحی می‌توانند فعالیت روزمره خود را اغاز کنند.
عوارض و خطرات احتمالی عمل تعویض مفصل لگن چیست؟
با این که عمل تعویض مفصل لگن یکی از موفق‌ترین عمل‌های جراحی است و احتمال خطرات شدید بسیار کم است، اما به هر حال هر جراحی خطرات خاص خود را دارد که جراح ارتوپد، پیش از عمل بیمار را از آن آگاه می‌کند.
- دررفتگی مفصل
- لق شدن (شل شدن) مفصل تعویض شده
- شکستگی
- عفونت ناحیه جراحی
- آسیب‌دیدگی رگ‌ها و اعصاب و خونریزی زیرجلدی
- از بین رفتن توازن در اندازه پاها
از خطرات احتمالی هستند، که ممکن است پس از عمل تعویض مفصل لگن اتفاق بیفتند.
جمع بندی
در صورتی که بیمار نیاز به عمل تعویض مفصل لگن داشته باشد ولی برای آرتروپلاستی هیپ اقدام نکند و به جای آن فعالیت‌های روزانه خود را محدود کند، به مرور زمان به مشکلات جدی‌تری خواهد خورد. در این صورت استخوان‌های بدن ضعیف شده و حتی با ضربه‌ای ملایم احتمال شکستن استخوان لگن وجود دارد. مفصل لگن که کارکرد خود را از دست داده، با فشار وارد کردن به سایر مفاصل روی عملکرد آن‌ها نیز تاثیر منفی خواهد گذاشت.
عمل تعویض مفصل لگن به فرد بیمار کمک می‌کند که دوباره فعالیت‌های روزمره خود را از سر گیرد و بدون تحمل درد به تحرک بپردازد.
