تعویض مفصل و آرتروپلاستی زندگی با سبکی متفاوت و بدون درد

دلایل متعددی چون افزایش سن، شکستگی و ضربه و … می‌تواند منجر به تخریب و آسیب مفصل‌ها شود. این آسیب‌ها عملکرد طبیعی مفاصل را مختل می‌کنند و علاوه بر احساس درد، در حرکت و زندگی روزمره فرد مشکل ایجاد می‌کنند..چنانچه روش‌های درمانی تأثیری در بهبود عملکرد مفصل نداشته باشند، پزشک عمل تعویض مفصل را به بیمار توصیه می‌کند. در این مقاله قصد داریم به شرح کامل عمل جراحی تعویض مفصل بپردازیم.

آرتروپلاستی چیست؟

عمل تعویض مفصل یا همان آرتروپلاستی نوعی عمل جراحی است که در آن بخشی یا همه مفصل آسیب دیده را با پروتز جایگزین می‌کنند. این عمل باعث می‌شود تا درد مفصل تا حد زیادی کاهش پیدا کند و دامنه حرکتی مفصل نیز افزایش پیدا می‌کنند. انواع عمل جراحی‌ تعویض مفصل یا آرتروپلاستی، با توجه به نوع مفصل عبارتند از:

• عمل تعویض مفصل زانو
• عمل تعویض مفصل لگن و ران
• عمل تعویض مفصل شانه
• عمل تعویض مفصل آرنج
• و عمل تعویض مفصل مچ پا

دلایل انجام عمل جراحی تعویض مفصل چیست؟

در صورتی که درد مفاصل با روش‌های غیر تهاجمی برطرف نشد، دکتر ارتوپد به سراغ عمل تعویض مفصل می‎‌رود. مفصل به دلایل مختلفی می‌تواند آسیب ببیند و نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل داشته باشد که شایع‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• آرتروز یا استئوآرتریت
• روماتیسم مفصلی مانند آرتریت روماتوئید، اسپوندیلیت آنکیلوزان
• ضربه و شکستگی داخل مفصل که بد جوش خورده است یا در رفتگی که بد جا افتاده است یا آسیب رباطی که به خوبی درمان نشده است.
• عفونت داخل مفصل
• تومورهای بافت نرم یا استخوانی در درون مفصل
• انواع سینوویت ها مانند عوارض ناشی از هموفیلی
• آسیب‌ دیدگی شدید غضروف مفصل
• ناهنجاری مفصل

انواع روش‌های عمل جراحی تعویض مفصل

عمل تعویض مفصل یا آرتروپلاستی با توجه به شرایط بیمار و شدت آسیب دیدگی مفصل به سه شکل انجام می‌شود که عبارتند از:

تعویض مفصل از نوع برداشتن سطوح مفصل

به این روش Resection arthroplasty هم می‌گویند. در این نوع از جراحی استخوان‌های سطوح مفصلی برداشته می‌شوند و این عمل موجب ایجاد فاصله بین دو سطح مفصلی می‌شود که بدن به تدریج این فاصله را با بافت اسکار پر می‌کند.

بدن انسان بافت اسکار را در مواجهه با آسیب بافتی می‌سازد تا بافت‌های پاره شده را به هم بچسباند و فضای خالی پر شود.

بازسازی با جاگذاری

در این روش که به آن Interposition arthroplasty هم می‌گویند، بعد از برداشتن سطوح مفصلی بافتی از اطراف مفصل مانند كپسول مفصلی، عضله یا تاندون‌های اطراف مفصل را در فضای خالی بین سطوح مفصلی قرار می‌دهند تا مفاصل بهتر و با درد كمتر در مقابل هم حركت كنند.

آرتروپلاستی با پروتز

به این روش تعویض مفصل یا Joint replacement هم می‌گویند. در این نوع از جراحی که شایع‌ترین عمل جراحی تعویض مفصل است، پس از خارج كردن سطوح مفصلی آن‌ها را با پروتز یا مفصل مصنوعی جایگزین می‌کنند. این نوع عمل تعویض مفصل خود به دو روش انجام می‌شود:

• همی آرتروپلاستی (Hemiarthroplasty) یا تعویض جزئی مفصل: از این روش عمل جراحی تعویض مفصل زمانی استفاده می‌شود که تنها بخشی از مفصل آسیب ببیند و همان بخش آسیب دیده را با پروتز جایگزین کنند.

تعویض جزئی مفصل نیاز به برش های بسیار کوچکی دارد از این رو بیمار مدت زمان کمتری را در بیمارستان بستری می‌ماند، درد و خونریزی کمتری دارد و سریع‌تر بهبود پیدا می‌کند.

• تعویض كامل مفصل یا: (Total joint arthroplasty)  جراحی آرتروپلاستی کامل یا عمل جراحی تعویض مفصل کامل از پرکاربردترین روش‌های جراحی ارتوپدی است که در آن کل مفصل آسیب دیده با پروتز یا مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود. در صورتی که هیچ یک از روش‌های دیگر در درمان بیمار تاثیر نداشت، پزشک از این روش جراحی استفاده خواهد کرد.

عمل تعویض مفصل چه مزایایی برای بیمار دارد؟

این عمل به طرز قابل توجهی درد مفاصل آسیب دیده را کاهش می‌دهد، موجب بهبود توانایی حرکتی مفصل و کاهش مشکلات حرکتی فرد و به طور کلی باعث بهبود کیفیت زندگی فرد می‌شود.

عمل جراحی تعویض مفصل چه عوارضی دارد؟

عمل جراحی تعویض مفصل نیز مانند سایر عمل‌های جراحی، عوارض خاص خودش را دارد. این خطرات عبارتند از:

• لخته شدن خون
• عفونت
• آسیب به اعصاب اطراف مفصل جایگزین شده
• سفتی، ضعف یا بی‌ثباتی مفصل که ممکن است منجر به شکستگی شود
• مشکلات مفصل جدید، از جمله دررفتگی

در صورت مبتلا بودن به دیابت، هموفیلی یا بیماری‌های خودایمنی چون لوپوس، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. این شرایط می‌تواند بهبودی پس از تعویض مفصل را دشوارتر کند و خطر عمل جراحی تعویض مفصل را نیز افزایش دهد.

عوارض عمل نکردن یا دیر عمل کردن

در صورتی ‌که عمل تعویض مفصل دیر انجام شود، به دلیل از بین رفتن رباط‌ها و عضلات اطراف مفصل، حرکات زانو محدود می‌شود که حتی با تعویض مفصل نیز برگشت‌پذیر نیست و بیمار پس از عمل جراحی تعویض مفصل دچار محدودیت حرکت در زانوی خود می‌شود. پس اگر پزشک ارتوپد عمل جراحی را به شما پیشنهاد داد، به او اعتماد کنید و عمل تعویض مفصل را در زمان مناسب آن انجام دهید.

عمل جراحی تعویض مفصل چگونه انجام می‌شود؟

در اغلب موارد، جراحی آرتروسکوپی و تعویض مفصل بیمار را بیهوش می‌کنند، مگر اینکه بیمار دارای شرایط خاصی باشد که در این صورت متخصص بیهوشی اقدام به تزریق داروی بی‌حسی کند.

پس از بستری شدن بیمار و تزریق داروی بیهوشی، برشی در ناحیه مفصل ایجاد می‌کنند. سپس عضله‌ها و دیگر اجزای مفصل را کنار می‌کشند تا بتوانند ضایعات استخوانی را خارج کنند. پروتزهای مصنوعی بنا به نوع عمل تعویض مفصل در محل مفصل تخریب شده جایگزین می‌شود. در ادامه، برای محکم ماندن پروتز در محل از سیمان ارتوپدی استفاده می‌کنند و در انتها، محل برش ایجاد شده را بخیه می‌زنند.

مراقبت‌های قبل از عمل تعویض مفصل

عمل جراحی تعویض مفصل یکی از جراحی‌های مهم و حساس است. بنابراین بیمار قبل از عمل باید نکاتی را به توصیه پزشک رعایت کند. پزشک ارتوپد ممکن است قبل از عمل فیزیوتراپی، ورزش یا برنامه غذایی به بیمار توصیه کند تا از سلامت بیمار اطمینان حاصل کند. بیمار نیز مستلزم به انجام اقدامات زیر است:

• انجام تمامی تست‌ها مانند آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام و عکس از قفسه سینه
• ارائه نتایج روش‌های تشخیصی مانند سی تی اسکن، ام آر آی و…
• مشاوره با تیم پزشکی پیرامون سوابق بیماری و داروهای مصرفی مانند انعقاد کننده‌های خون
• اجتناب از خوردن و آشامیدن حداقل ۸ ساعت قبل از شروع عمل جراحی تعویض مفصل

مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل

بیمار بسته به نوع عمل جراحی تعویض مفصل ، ممکن است همان روز مرخص شود یا چند روزی در بیمارستان بستری شد. کمی احساس درد پس از عمل جراحی کاملا طبیعی است.

چند روز پس از عمل، بیمار مستلزم است که اقدامات زیر را انجام دهد:

• خودداری از فعالیت بدنی: بیمار پس از عمل جراحی تعویض مفصل باید استراحت کند و از انجام فعالیت بدنی بپرهیزد.
• انجام برنامه فیزیوتراپی و ورزش خانگی: این برنامه به توصیه پزشک ارائه می‌شود و بهبود عملکرد مفصل و حفاطت از آن کمک می‌کند.
• بالا نگه داشتن مفصل: بسته به مفصلی که تعویض شده، ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار هنگام استراحت، مفصل را بالا نگه دارد. به عنوان مثال، در عمل تعویض مفصل زانو، بیمار باید به جای زمین، پای خود را روی چهارپایه یا صندلی قرار دهد.
• تمیز نگه داشتن و پوشاندن برش‌ها: بیمار باید دستورالعمل‌های پزشک درباره مراقبت از برش را به دقت انجام دهد. و برای اقداماتی چون برداشتن پانسمان و یا دوش گرفتن با پزشک ارتوپد مشورت کند.
• مصرف داروی ضد درد: داروهایی که پزشک تجویز کرده است باید طبق دستورالعمل‌ها مصرف شود.

چه زمانی نیاز به جراحی مجدد مفصل است؟

مفصل مصنوعی در حالت طبیعی بین 15 تا 20 سال عمر می‌کند، اما رعایت نکردن برخی اصول و توصیه‌های پزشک می‌تواند این زمان را کوتاه‌تر کند. در این صورت بیمار نیاز به جراحی مجدد دارد.

دلایل متعددی وجود دارد که موجب می‌شود مفصل مصنوعی مجدد نیاز به تعویض داشته باشد. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شل و لق شدن مفصل مصنوعی
• عفونت مفصل مصنوعی
• آسیب دیدگی و شکستگی استخوان اطراف مفصل
• ناپایداری و دررفتگی مفصل مصنوعی
• سابیدگی مفصل مصنوعی
• شکسته شده مفصل مصنوعی

جمع بندی

تعویض مفصل با این که یکی از جراحی‌های حساس به شمار می‌آید، ولی معمولا بسیار نتیجه بخش است و با کاهش درد بیمار به میزان قابل توجهی در ناحیه مفصل باعث بهبود کیفیت زندگی فرد می‌شود چرا که فرد بیمار چند ماه پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل می‌تواند به زندگی عادی و روزمره خود برگردد.