عمل تعویض مفصل زانو و آرتروپلاستی زانو

مفصل زانو یکی از پیچیده‌‌ترین مفاصل بدن است، که به سبب محل قرار گیری آن، بیشتر از بقیه مفاصل در معرض آسیب است. اگر این مفصل طوری آسیب ببیند که انجام کارهای عادی روزمره برای فرد دشوار شود و با روش‌های غیر جراحی درمان نشود، پزشک ارتوپد عمل تعویض مفصل زانو را به بیمار پیشنهاد می‌دهد.

آرتروپلاستی زانو چیست؟

عمل تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو ، عملی است که طی آن همه یا بخشی از مفصل آسیب دیده با پروتز یا همان مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود.
بافت انعطاف پذیر و ارتجاعی غضروفی انتهای استخوان‌ها در مفصل زانو، حرکات این مفصل را تسهیل می‌کند. اگر این غضروف اسیب ببیند و یا تخریب شود، اصطکاک افزایش پیدا می‌کند و باعث بروز دردهای شدیدی در ناحیه زانو می‌شود. متخصص ارتوپد با عمل تعویض مفصل زانو، درد را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و به بهبود کیفیت تحرک و زندگی فرد کمک شایانی می‌کند.
اگر چه این عمل بیشتر بین افراد مسن و میانسال و بالای 40 سال رایج است، اما افراد جوان نیز می‌توانند در صورت نیاز مفصل زانو خود را عمل کنند.

عمل تعویض مفصل زانو مناسب چه کسانی است؟

به طور کلی اگر مفصل زانو بیمار دچار آسیب بدون بازگشت شده باشد، پزشک ارتوپد عمل تعویض مفصل زانو را توصیه می‌کند. برای مثال:
• کسانی که درد بی وقفه‌ای را در ناحیه زانو تحمل می‌کنند.
• کسانی که روش‌های بدون جراحی مثل فیزیوتراپی و دارویی تاثیری در روند بهبودشان نداشته است.
• کسانی که حتی در هنگام خواب و استراحت نیز درد زانو دارند.
• کسانی که دچار محدودیت حرکتی شده‌اند.
• کسانی که زانویشان دجار بدشکلی شده است.
• کسانی که در ناحیه زانو دچار تورم و التهاب شده‌اند

دلایل عمل تعویض مفصل زانو

ساییدگی مفصل، از بین رفتن غضروف و التهاب آن از دلایل اصلی تعویض مفصل زانو است. اما چه عواملی منجر به آسیب مفصل زانو می‌شود؟
• ضربه و آسیب به زانو در اثر عواملی چون تصادف
• ارتروز: طی این بیماری غضروف از بین می‌رود و سبب ساییدگی استخوان‌ها می‌شود.
• نکروز استخوان:طی این بیماری، خون کافی به مفاصل نمی‌رسد.
• روماتسیم مفصلی یا آرتریت روماتوئید: یک نوع بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به بافت پوششی مفاصل حمله می‌کند و باعث ایجاد التهاب می‌شود.
• پوکی استخوان
• عارضه‌هایی مثل آکرومگالی که باعث رشد غیر عادی استخوان‌ها می‌شوند.
• بیماری هموفیلی
• انواع انحرافات زانو
• ابتلا به نقرس

عمل تعویض مفصل زانو چه مزایایی دارد؟

عمل تعویض مفصل زانو یکی از موفق‌ترین عمل‌های قرن حاضر است.
• کاهش قابل توجه درد
• افزایش دامنه تحرک
• تغییر شکل صحیح مفصل
• و بهبود کیفیت زندگی
از مزیت‌های انجام این عمل هستند.

عمل تعویض مفصل زانو چه عوارضی دارد؟

این عمل به نسبت سایر عمل‌های جراحی احتمال ریسک و خطر کمتری دارد. با این وجود ممکن است خطرات و عوارضی پس از انجام عمل برای بیمار پیش بیاید، که به شرح زیر است:
• بروز عفونت
• درد در ناحیه مفصل مصنوعی
• در رفتگی و شل شدن پروتز
• وجود لخته خونی در محل جراحی
• محدودیت حرکت در ناحیه مفصل مصنوعی زانو (محدودیت در نوع نشستن و…)
• آسیب دیدگی عروق و اعصاب اطراف محل جراحی
• تفاوت طول پاها نسبت به هم

انواع عمل تعویض مفصل زانو

با توجه به شرایط بیمار و وضعیت مفصل زانو او، پزشک ارتوپد به یکی از دو روش زیر به عمل تعویض مفصل زانو می‌پردازد.
1. عمل تعویض مفصل زانو به صورت جزئی: که در این روش تنها بخشی از مفصل که آسیب دیده تعویض می‌شود و مدت زمان عمل ودوره نقاهت آن کوتاهتر است.
2. عمل تعویض مفصل زانو به صورت کلی: در این عمل سطوح کامل مفصلی با پروتز جایگزین می‌شوند.

عمل تعویض مفصل زانو چگونه انجام می‌شود؟

جراح ارتوپد پس از معاینه بیمار و بررسی شرایط جسمانی او مثل وزن، اندازه و شکل زانو و …باید شیوه عمل و نوع پروتز را انتخاب کند. عمل تعویض مفصل زانو با توجه به شرایط بیمار بین 1 تا 3 ساعت طول می‌کشد و فرایند ان به شرح زیر است:
• ابتدا بیمار به تشخیص پزشک بیهوش می‌شود و یا از روش بی حسی موضعی استفاده می‌شود.
• سپس پزشک ارتوپد با ایجاد برش‌ی کوچک به طول 8 تا 12 سانتی متر به محل مفصل دسترسی پیدا می‌کند.
• در مرحله بعدی بخش‌های آسیب دیده مفصل برداشته می‌شود و فضا برای جایگزین کردن پروتز، صاف و صیقلی می‌شود.
• پروتز یا مفصل مصنوعی به وسیله ماده‌ای به نام سیمان استخوانی جایگزین بخش‌های آسیب دیده می‌شود.
• در نهایت پروتز با ماده‌ای انعطاف پذیر پوشانده می‌شود.
پروتزهای مورد استفاده در عمل تعویض مفصل زانو معمولا مقاومت بسیار بالایی دارند تا بتوانند وزن بیمار را تحمل کنند.

دوره نقاهت این عمل چه مدت طول می‌کشد؟

بیمار با توجه به نوع عمل و شرایطی که دارد، مدت 3 تا 5 روز در بیمارستان بستری است. سرعت بهبودی در افراد مختلف متفاوت است و به عوام گوناگونی بستگی دارد. معمولا با تایید پزشک، فرد بیمار می‌تواند 4 تا 6 هفته پس از عمل به فعالیتهای عادی روزمره خود بپردازد. استراحت و خودداری از انجام فعالیت‌های سنگین از ملزومات این دوره است.

مراقبت‌های پیش از عمل

اقدامات پیش از عمل تعویض مفصل زانو یکی از مهم‌ترین عوامل در موفق بودن این عمل هستند.، که به شرح زیرند:
• اولین قدم معاینه پزشکی است. دکتر ارتوپد بااید همه سوابق پزشکی بیمار را چک کند. هرگونه سابقه بیماری باید بررسی شود، تا در روند عمل مشکلی پیش نیاید.
• علاوه بر تست فیزیکی، بیمار باید آزمایش خون، ادرار، تست نوار قلب و عضله، رادیوگرافی از قفسه سینه انجام دهد و حتی در صورت نیاز ام آر آی از مفصل زانو تهیه کند.
• پیش از عمل بیمارباید از سلامت دهان و دندان خود مطمئن شود.

مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل زانو

هرچه مراقبت‌‌های پس از عمل تعویض مفصل زانو سنجیده‌تر باشد، دوره نقاهت هم کوتاه‌تر می‌‌شود.این مراقبت‌ها به شرح زیر هستند:
• مصرف به موقع داروهای تجویز شده
• رسیدگی به پانسمان با تعویض و ضدعفونی به موقع
• اصلاح رژِیم غذایی
• جلوگیری از رسیدن رطوبت به محل زخم
• حضور مستمر در جلسات فیزیوتراپی
• انجام دقیق و به موقع حرکات ورزشی در منزل
• بازگشت به محل کار و شروع رانندگی با دستور پزشک
• راه رفتن، نشستن و خوابیدن درست و با احتیاط
• عدم استفاده از پله تا چند ماه پس از عمل
• خودداری از انجام فعالیت‌های سنگین

جمع بندی
عمل تعویض مفصل زانو یکی از پیچیده‌ترین عمل‌هاست، که در صورتی که توسط یک پزشک باتجربه و ماهر انجام شود، کیفیت زندگی بیمار را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد، به طوری که فرد حتی توانایی انجام ورزش‌های سنگین را خواهد داشت.