یکی از مهم‌ترین قسمت‌های زانو، منیسک زانو است. این قسمت نقش ضربه گیر را در زانو ایفا می‌کند و به استحکام ان کمک می‌کند. هرگونه آسیب به منیسک، چون پارگی منیسک زانو، عملکرد صحیح ان را مختل می‌کند و فعالیت روزانه فرد را دچار مشکل می‌کند.
آناتومی منیسک زانو
منیسک قسمتی از زانو است که دور مفصل زانو و محل اتصال استخوان ران و درشت نی را در بر می‌گیرد. دو منیسک داخلی و خارجی بین استخوان درشت نی و ران قرار گرفته است، که هردو با بافت نرمی که دارند باعث ضربه گیری در زانو می‌شوند.
منیسک داخلی ساختمان لیفی غضروفی محکم در سمت داخلی زانو است، که بالای کوندیل استخوان درشت نی قرار گرفته است و باعث تطابق سطح مفصلی طبق درشت نی با سطح مفصلی استخوان ران در لبه داخلی زانو می‌شود. منیسک خارجی همین کار را در لبه خارجی زانو انجام میدهد. منیسک داخلی c شکل و منیسک خارجی o شکل است.
منیسک‌های زانو چه نقشی در عملکرد زانو دارد؟
منیسک خارجی نقش مهمی در انتقال نیروها به عناصر اطراف مفصل زانو دارد و از این طریق فشار وارد شده به مفصل زانو از طرف استخوان ران را تا حد زیادی کنترل می‌کند. در نتیجه منیسک خارجی باعث حفط و نگهداری غضروف‌های زانو می‌گردد. آسیب به منیسک خارجی، مثل پارگی منیسک، منجر به اعمال نیروهای شدیدی به مفصل زانو و در نتیجه تخریب مفصل زانو می‌شود. منیسک داخلی بیشتر در ثبات و پایداری مفصل زانو نقش دارد.
پارگی منیسک زانو چگونه اتفاق می‌افتد؟
پارگی منیسک زانو، یکی از شایع‌ترین آسیب‌های زانو است. در صورتی که بافت دو منیسک داخلی و خارجی در اثر ضربه پاره شود، درد شدید، تورم و التهاب زیادی را به همراه می‌آورد و حرکت مفصل زانو را تقریبا غیر ممکن می‌کند.
علل پارگی منیسک زانو
منیسک جریان خون بسیاری کمی را دریافت می‌کند و به قسمت عمده‌ی منیسک اصلاً خونی نمی‌رسد و در نتیجه روند بهبودی آن بسیار دشوار است. پارگی منیسک زانو در دو رده سنی مختلف، دلایل متفاوتی دارد. دلایل پارگی منیسک زانو به شرح زیرند:
- ضربه به کنار یا جلوی زانو، که میتواند منجر به پارگی منیسک و گاهی اوقات رباط صلیبی قدامی نیز شود. شیرجه رفتن به سمت توپ در بستکبال یا تکل رفتن روی پا ممکن است باعث این اتفاق شود.
- چرخش بیش از حد زانو به علت نیروی بسیار شدید میتواند باعث پارگی منیسک زانو شود. این نوع چرخش‌ها بیشتر در ورزش‌هایی چون فوتبال و بسکتبال اتفاق می‌افتند.
- گام برداشتن یا نشستن سریع روی یک سطح ناهموار میتواند باعث اعمال نیروی شدید روی زانوها و در نتیجه پارگی منیسک زانو شود. افتادن، تمرینات فوتبال و ورزش‌های صحرایی می‌توانند منجر به این اتفاق شوند.
- نیروی غیر منتظره و سریع میتواند منجر به خم شدن بیش از حد مفصل زانو و پارگی منیسک زانو گردد. برای مثال، برخورد با پای یک بازیکن بسکتبال ممکن است منجر به این اتفاق شود.
- مشاغل و فعالیت‌هایی مثل لوله کشی، که در آن شخص مدت زمان زیادی را چمباتمه زده و یا به دفعات می‌نشیند و برمی‌خیزد، می توانند باعث کشیدگی غضروف مینیسک در طول زمان و در نتیجه پارگی منیسک زانو شوند.
- تحلیل رفتن منیسک زانو در اثر افزایش سن از دیگر عواملی است که منجر به پارگی منیسک زانو می‌شود. با افزایش سن، غضروفی که مینیسک از آن ساخته شده حالت ارتجاعی و لاستیکی خود را از دست میدهد و امکان آسیب دیدگی حتی با ضربه‌های ناچیز نیز وجود خواهد داشت.
- بیماری‌های دژنراتیو، مانند آرتروز زانو نیز می‌توانند منجر به پارگی منیسک زانو در گذر زمان شوند. این بیماری غضروف مینیسک را ضعیف کرده و امکان پارگی را افزایش میدهد.
- علاوه بر این موارد، پارگی رباط صلیبی از دیگر دلایل تحریک و در آخر پارگی منیسک است. رباط های صلیبی که مانند کمربندهای ایمنی عمل می‌کنند و تا حدی از فشار وارد شده به منیسک کم می‌کنند.
علائم پارگی منیسک زانو چیست؟
در صورتی که منیسک فرد پاره شده باشد، ممکن است 24 ساعت طول بکشد تا علائم پارگی منیسک ظاهر شود. از جمله علائم و نشانه‌های آن عبارتند از:
- احساس درد هنگام چرخاندن زانو و یا رفتن مسافت‌های طولانی
- تورم یا سفتی
- شنیدن صدا از زانو توسط بیمار
- احساس خالی شدن یا قفل شدن زانو
- احساس ناپایداری و سستی در زانو
- عدم توانایی در صاف کردن زانو
علائم پارگی منیسک بسته به شرایط فرد و میزان اسیب دیدگی متفاوت است. در صورت بروز هر کدام از این علائم باید حتما به دکتر ارتوپد مراجعه کنید.
پارگی منیسک زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ارتوپد ابتدا بیمار را معاینه می‌کند و سپس ممکن است ازمایش‌های تصویربرداری چون ام آر ای و آرتروسکوپی تجویز کند.
با کمک آرتروسکوپ که مانند دوربینی کوچک عمل می‌کند، داخل زانو مشاهده می‌شود و پزشک روش درمانی درست را جهت بهبود بیمار پیشنهاد می‌کند.
درمان پارگی منیسک زانو
روش درمانی پارگی منیسک با توجه به سن بیمار، شرایط جسمانی او، میزان آسیب وارد شده، سوابق پزشکی و نوع و محل پارگی تعیین می‌شود. این روش‌ها شامل: روش‌های بدون جراحی، جراحی آرتروسکوپی و جراحی پارگی منیسک هستند.
روش‌های بدون جراحی
در صورتی که پارگی منیسک منجر به مشکل در راه رفتن فرد نشود، می‌توان با روش‌های بدون جراحی بیمار را درمان کرد. این روش‌ها به شرح زیرند:
- استراحت: خودداری از وارد کردن هرگونه فشار به زانو و استفاده از عصا و واکر هنگام راه رفتن از ملزومات بهبودی و تکسین درد است.
- استفاده از کمپرس یخ: قرار دادن کمپرس یخ بر روی زانو، التهاب و تورم را تا حد زیادی کاهش میدهد.
- مصرف دارو: دکتر ارتوپد با تجویز دارو به درمان بیمار می‌پردازد.
- فیزیوتراپی: از موثرترین اقدامات در تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی فرد، فیزیوتراپی می‌باشد.
- انجام تمرینات استقامتی و استحکامی عضلات
روش جراحی آرتروسکوپی
اگر بیمار با روش‌های غیر جراحی درمان نشد، پزشک به روش‌هلی جراحی روی می‌آورد. یکی از این روش‌ها، جراحی آرتروسکوپی است.
در اين روش، جراح با ایجاد یک یا دو برش کوچک در زانوی بیمار، آرتروسکوپ را وارد زانو می‌کند و به درمان پارگی منیسک می‌پردازد. کل فرايند عمل جراحى به طور معمول حدود یک ساعت طول می کشد و فرد میتواند در همان روز بعد از عمل به خانه برود.
اگرچه بازیابی و بازتوانی کامل بیمار به زمان نیاز دارد اما با این وجود بيمار می تواند طی چند روز پس از عمل در تمرینات و جلسات فیزیوتراپی شرکت کند. پس از جراحی آرتروسکوپی معمولا بیمار میتواند فعالیت روزانه خود را انجام دهد.
روش جراحی ترمیمی پارگی منیسک
در صورتی از این روش استفاده می‌شود که اندازه پارگی بیشتر از ۱ تا ۲۲ سانتیمتر باشد و پارگی درناحیه‌ای مجاور به رگ‌های خونی باشد.
روش جراحی برداشتن منیسک زانو
این روش که به دو شکل برداشتن جزئی و یا کلی منیسک زانو انجام می‌شود، درصورتی استفاده می‌شود که دیگر روش‌ها برای درمان بیمار کارآمد نباشند. معمولا به علت عوارضی چون افزایش احتمال ابتلا به آرتروز و خطر افزایش فرسودگی انتهای ران وساق پا، پزشکان از به کارگیری این روش خودداری می‌کنند.
مراقبت‌های پس از جراحی پارگی منیسک زانو
مراقبت‌های پس از عمل جراحی دوره نقاهت را کوتاه‌تر و بهبودی را سرعت می‌بخشند. این مراقبت‌ها به شرح زیرند:
- استراحت و مراقبت از زانو پس از عمل: استراحت دادن زانو، بالا نگه داشتن آن و استفاده از کمپرس یخ درد و تورم را تا حد زیادی کاهش میدهد.
- فیزیوتراپی: بعد از جراحی به منظور بازگرداندن دامنه حرکتی، قدرت و کنترل زانو شرکت در جلسات فیزیوتراپی به بیمار توصیه می‌شود.
- در بعضی موارد ممکن است بعد از ترمیم برای محافظت زانو و ثابت نگه داشتن زانو استفاده از بریس یا گچ گرفتن لازم باشد و یا برای کاهش فشار وزن روی زانو حداقل یک ماه استفاده از عصا توصیه شود.
بازگشت به فعالیت‌های عادی روزمره، بسته به شرایط فرد و روش درمان آن، ممکن است 3 تا 6 هفته طول بکشد. در این مرحله بیمار درد و تورم حس نمی‌کند و به راحتی میتواند زانوی خود را خم و راست کند.
جمع بندی
در درمان پارگی منیسک زانو، اولویت دکتر ارتوپد ابتدا روش‌های بدون جراحی و سپس درمان ارتروسکوپی است. با توجه به نقش مهم منیسک زانو در صورت بروز هرگونه آسیب، لازم است حتما به پزشک مراجعه کنید و درمان را جدی بگیرید.
